سفیدگری

سفیدگری

قدمت سفید گری در شهر نطنز و طرقرود به 400 سال پیش بر می گردد. از حدود 250سال گذشته تاکنون طایفه میرزا قلع گر و طایفه سفیدگردر شهر طرقرود به این حرفه مشغول فعالیت می باشند که می توان به میرزاقلع گر که اولین نسل در این حرفه بوده اشاره نمود. که در حال حاضر دو کارگاه که یکی در شهر طرقرود و دیگری در شهر نطنز مشغول به فعالیت می باشند. سفیدگری عبارتست از سفید کردن ظروف مسی با قلع، که بعد از خرید و قبل از استفاده و یا هر دو سال یک بار انجام می‌شود. معمولاً بعد از خرید مس یا هر دو سال یکبار که ظروف به مرور زمان سفیدی خود را از دست می‌دهند و رنگ آن‌ها تیره می‌گردد آن را جهت سفید کردن به سفیدگر می‌دهند .صنعت مسگری نیز از لحاظ سابقه تاریخی همپای آهنگری می باشد چرا که بعد از ظرف و ظروف سفالین، این ظروف مسی بودندکه جایگزین شده اند ومورد استفاده وسیع مردم قرار گرفتند و به طبع وجود مسگری، لزوم سفیدگری را می طلبید و به اصطلاح در ارتباط کامل با هم بوده اند. جالب است بدانید مشاغلی همچون "مسگری" و سفید گری" با یکدیگر کاملا فرق دارند. اما هر دو نیز از صنایع دستی به شمار می آیند .

مس در زندگی سنتی ایرانیان نقش خاص داشت چرا که اکثر مردم بر این باورند که ظرفشان باید مس و فرش آنها قالی و گلیم باشد. این باور از دو چیز ناشی می شد :اول قیمت ثابت این دو کالا از موقع خرید تا موقع تبدیل یا فروش آنها ، دوم اینکه رایج و معمول زندگی همگان بود و به هنگام پیش آمد ضرورت به سادگی به پول تبدیل می شد.

ظروف مسی هم طاقت آتش اجاق های سنگی را داشته و هم آتش اجاق گاز چند شعله ای، نه ته آن می سوخت ونه آسیبی به غذا وارد می شد تا بهانه ای باشد برای اینکه سفید شدنش بتواند لقمه نانی را سر سفره مسگر و سفید گر داشته باشد.

 سفیدگران کوره ها را از چوب گردو و پوست گوسفندان می ساختند و با سوخت چوب باغ ها و با باز و بسته کردن دم حرارت را افزایش و با چکش های آهنی که از اهنگران تهیه می کردند کارگاه سفیدگری خود را برپا کرده به طوریکه که مس ها تیره را به مدت چند ساعت در تیزاب قرار داده بود و مس ها را چند مرحله با پوست گوسفند و شن و ماسه می سابیدند و کاملاً رنگ سیاه مس از بین برود و پس از ان در دم دستی که با پوست گوسفند و چوب درخت گردو درست شده بود قرا رمی دهند و با حرارت بالا مس ها را گرم کرده تا قلع را به خود بگیرد و با نشادر و قلع با پنبه مشته و ترکیب باعث سفید شدن مس می شود .

مواد اولیه‌ای که در سفیدگری به کار می‌رود قلع و پودری سفیدرنگ به نام نِشادُر می‌باشد. قلع به صورت ورق‌های نرم و انعطاف‌پذیر می‌باشد، که در موقع استفاده آن را خرد می‌کنند.نِشادُر: پودر سفید رنگ شبیه به پودر لباسشویی می‌باشد، که از خود قلع به‌دست می‌آورند و از کشورهای خارج وارد می‌شود.دیزاب: دیزاب مایعی است از موادی به نام سودا که این مواد شیشه به پودر شبیه می‌باشد و جهت شستشوی ظروف به کار می‌برند. برای تهیه آن مقداری از این پودر را در آب جوشانده می ریزند و به هم می زنند تا خوب حل شود. بعد از سرد شدن به عنوان پاک کننده استفاده می کنند.فن کار:اولین مرحله کار دیزاب دادن ظروف است به این صورت که مقدار کمی از مایع را در ظروف می‌ریزند و آن را با حرارت کوره داغ می‌کنند. سپس با پارچه‌ای ضخیم آن را به تمام بدنه ظرف می‌مالند و بعد آن را شستشو می‌دهند.

دومین مرحله کار ساییدن ظروف است که این کار به‌وسیله شن و پوست بُز انجام می‌گیرد، بدین ترتیب که، مقداری از شن را بر روی پوست می‌ریزند و به بدنه ظروف می‌کشند و یا جهت ساییدن پشت ظروف، آن‌ها را بر روی مقداری شن قرار می‌دهند و در داخل ظرف می‌ایستند و با گرفتن دو دست به دیوار آن را به دو جهت چپ و راست می‌چرخانند که با انجام این کار بدنه بیرونی ظروف تمیز می‌گردند. بعد از ساییدن آن را شستشو داده و آماده سفید کردن می‌شوند.

در زمان شروع سفیدگری، ظرف را در دهانه کوره قرار می‌دهند تا خوب داغ شود. سپس مقداری نِشادُر در داخل ظرف می‌ریزند و با پنبه آن را به تمام نقاط داخلی و بیرونی ظرف می‌مالند و به‌دنبال آن مقدار کمی قلع به بدنه داخلی و خارجی ظرف می‌کشند و مجددا نشادر در داخل ظرف ریخته و پنبه را خیلی محکم به تمام قسمت‌های ظرف می‌کشند و بعد آن را در آب فرو می‌برند و مجددا آن را خشک می‌کنند و ظرف رنگ سفید شفاف به خود می‌گیرد. لازم به ذکر است که نِشادُر باعث می‌گردد، که قلع بر بدنه ظروف ثابت گردد .

در گذشته سفیدگر جهت سفید کردن ظروف، به روستاهای اطراف می‌رفت و چند روزی در هر روستا می‌ماند و با ایجاد کوره و دم دستی، به سفید کردن ظروف می‌پرداخت. لاکن در حال حاضر متاسفانه کم‌تر سفیدگری وجود دارد که جهت سفید کردن ظروف مس به روستاها برود.چون دیگر چیزی به نام مس وجود ندارد که بخواهد سفید گری شود.